Luân lưu là gì? Quy định đá luân lưu và penalty trong bóng đá

Trong bóng đá, có những khoảnh khắc khiến người hâm mộ phải nghẹt thở đến nghìn cân treo sợi tóc, và đá luân lưu chính là một trong số đó. Khi hai đội bất phân thắng bại sau 90 phút thi đấu chính thức và hiệp phụ, loạt sút luân lưu trở thành “ván bài định mệnh” quyết định tấm vé đi tiếp. Vậy luân lưu là gì, penalty là gì và vì sao các loạt sút này luôn mang tính căng thẳng tột độ? 

Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ luật thi đấu luân lưu chuẩn FIFA, thời điểm áp dụng cũng như những điều thú vị xoay quanh hình thức phân định thắng thua đặc biệt này. Nếu bạn yêu thích những trận đấu kịch tính, đừng bỏ lỡ các màn luân lưu đỉnh cao được phát sóng tại Xoi Lac Tivi mỗi ngày.

Luân lưu là gì? Hiểu đúng bản chất của đá luân lưu trong bóng đá

Trong bóng đá, luân lưu là hình thức phân định thắng thua bằng những cú sút 11m sau khi hai đội hòa nhau trong cả thời gian thi đấu chính thức lẫn hiệp phụ. Luân lưu thường áp dụng tại các trận đấu loại trực tiếp ở những giải đấu lớn như World Cup, Euro, Champions League hay Asian Cup.

Theo luật bóng đá quốc tế do IFAB ban hành, mỗi đội sẽ lần lượt thực hiện 5 lượt sút từ chấm 11m. Đội nào ghi được nhiều bàn thắng hơn sẽ là đội chiến thắng. Nếu sau 5 lượt vẫn hòa, loạt sút sẽ chuyển sang “đấu loại trực tiếp từng lượt” cho đến khi xác định được đội thắng chung cuộc.

Điều đặc biệt là bàn thắng trong luân lưu chỉ dùng để phân thắng bại, không tính vào thống kê bàn thắng cá nhân hay tổng tỷ số trận đấu. Chính vì tính chất “một mất một còn” và áp lực tâm lý nặng nề, luân lưu luôn được coi là thử thách thép dành cho cả cầu thủ lẫn thủ môn.

Đá penalty là gì? Penalty có phải là luân lưu không?

Nhiều người mới xem bóng đá thường nhầm lẫn giữa penalty và luân lưu, nhưng thực tế đây là hai khái niệm khác nhau. Penalty (phạt đền) là một tình huống phạt trong trận đấu, xảy ra khi đội phòng ngự mắc lỗi trong vòng cấm địa. Đội bị phạm lỗi sẽ được hưởng một cú sút từ chấm 11m đối mặt trực tiếp thủ môn.

Trong khi đó, đá luân lưu chỉ xuất hiện sau khi trận đấu kết thúc mà không phân định được thắng bại. Luân lưu cũng sút từ chấm 11m như penalty, nhưng mang tính đấu loại quyết định kết quả trận đấu. Điểm khác biệt lớn:

• Penalty: Diễn ra trong thời gian thi đấu, có thể thay đổi cục diện trận đấu.
• Luân lưu: Không diễn ra trong trận, chỉ dùng phân định đội thắng thua.

Như vậy, mọi cú đá luân lưu đều là penalty, nhưng không phải cú penalty nào cũng là luân lưu. Đây là kiến thức mà người hâm mộ bóng đá chân chính nên hiểu rõ để theo dõi trận đấu dễ dàng hơn, đặc biệt khi xem trực tiếp các giải đấu lớn trên Xôi Lạc Tivi.

Khi nào phải đá luân lưu? Đá hiệp phụ bao nhiêu phút trước khi luân lưu?

Loạt sút luân lưu chỉ diễn ra trong những trận đấu cần xác định đội thắng, điển hình là các vòng loại trực tiếp. Nếu hai đội hòa nhau sau 90 phút thi đấu chính thức, trọng tài sẽ cho đá hiệp phụ để phân định kết quả.

Vậy đá hiệp phụ bao nhiêu phút? Theo luật FIFA, hiệp phụ gồm 2 hiệp, mỗi hiệp 15 phút, tổng cộng 30 phút. Không có bàn thắng vàng hay bàn thắng bạc như trước đây. Nếu sau hiệp phụ tỉ số vẫn hòa, lúc đó trọng tài mới cho đá luân lưu để quyết định kết quả chung cuộc.

Một số giải đấu như Cúp Quốc gia hay các giải trẻ có thể bỏ hiệp phụ và đá luân lưu ngay sau 90 phút, tùy theo quy định ban tổ chức. Tuy nhiên, những giải lớn như World Cup, Champions League, Euro vẫn luôn áp dụng đầy đủ hiệp phụ trước khi đến loạt sút định mệnh.

Luật đá luân lưu chuẩn FIFA mới nhất (cập nhật 2025)

Nhiều người xem bóng thường chỉ quan tâm đội nào đá trước, đá sau, nhưng thực ra luật đá luân lưu rất chặt chẽ. Dưới đây là các quy định quan trọng theo IFAB – tổ chức quản lý luật bóng đá thế giới:

• Mỗi đội chọn 5 cầu thủ để thực hiện lượt sút đầu tiên.
• Nếu tỷ số vẫn hòa sau 5 lượt, đá luân lưu lượt thứ 6 trở đi theo kiểu loại trực tiếp.
• Chỉ những cầu thủ có mặt trên sân khi kết thúc hiệp phụ mới được quyền đá luân lưu.
• Thay người trong loạt đá luân lưu không được phép, trừ trường hợp thủ môn chấn thương.
• Thủ môn phải đứng trên vạch vôi khi đối phương sút, chỉ được di chuyển ngang nhưng không được lao lên trước bóng.
• VAR (Công nghệ video hỗ trợ trọng tài) có thể dùng để bắt lỗi thủ môn hoặc cầu thủ vi phạm khi thực hiện cú sút.
• Đội trưởng hai đội sẽ bốc thăm chọn quyền đá trước hay sau – yếu tố tâm lý vô cùng quan trọng.

Luật là vậy, nhưng cách thực hiện và chiến thuật mới là thứ tạo nên cuộc đấu trí căng thẳng giữa cầu thủ và thủ môn – yếu tố làm nên sức hút của loạt sút luân lưu mà bạn có thể cảm nhận rõ khi theo dõi trực tiếp trên Xoilac TV.

Chiến thuật khi đá luân lưu – Cuộc đấu trí căng thẳng

Nhiều người cho rằng luân lưu chỉ là “đá hên xui”, nhưng thực tế, đây là cuộc chiến chiến thuật và tâm lý cực kỳ khắc nghiệt. Hầu hết các đội bóng mạnh đều chuẩn bị trước danh sách cầu thủ sút luân lưu, dựa trên ba yếu tố: tâm lý ổn định, kỹ thuật dứt điểm tốt và kinh nghiệm thi đấu.

Các chiến thuật phổ biến khi đá luân lưu gồm:

• Ưu tiên cầu thủ tâm lý vững đá trước để tạo lợi thế dẫn bàn.
• Phân bổ cầu thủ chủ lực ở lượt sút 2–4 thay vì dồn vào lượt 5 vì trận đấu có thể kết thúc sớm.
• Giấu hướng sút bằng cách chạy đà biến hóa hoặc sút “nhìn lừa thủ môn”.
• Đọc thói quen thủ môn để quyết định hướng sút.
• Sút lực căng + góc xa luôn là công thức an toàn nhất.

Về phía thủ môn, họ có chiến thuật riêng như đánh lạc hướng bằng tâm lý, nhảy trước một nhịp, hoặc ghi nhớ nghiên cứu hướng sút quen thuộc của từng cầu thủ đối phương. Chính vì vậy, luân lưu không chỉ là kỹ thuật mà còn là nghệ thuật điều khiển tâm lý đỉnh cao.

Luân lưu có phải chỉ là may rủi? Góc nhìn chuyên gia bóng đá

Nhiều người hâm mộ cho rằng đá luân lưu là trò chơi may rủi, nhưng thực tế bóng đá hiện đại đã chứng minh điều ngược lại. Luân lưu không chỉ dựa vào vận may mà còn là bài kiểm tra trí tuệ chiến thuật, phân tích tâm lý và khả năng chịu áp lực cực hạn. Những đội bóng chuẩn bị kỹ càng cho loạt sút penalty luôn có tỷ lệ chiến thắng cao hơn đáng kể so với các đội phó mặc cho số phận.

Theo nghiên cứu của Đại học Bath (Anh), các đội có kế hoạch phân công lượt sút rõ ràng sẽ tăng 20–25% cơ hội chiến thắng. Trong khi đó, một thống kê khác từ FIFA chỉ ra rằng thủ môn nghiên cứu thói quen dứt điểm của đối thủ có khả năng cản phá thành công cao gấp đôi so với giữ khung thành theo phản xạ tự nhiên.

Một loạt yếu tố chứng minh luân lưu là cuộc đấu trí chứ không phải là trò hên xui:

• Bản lĩnh tâm lý: Cầu thủ giữ nhịp thở tốt và không run tay sẽ dứt điểm chính xác hơn.
• Chiến thuật chọn cầu thủ sút: Đội bóng mạnh thường đưa cầu thủ sút chắc vào các lượt giữa thay vì đợi lượt cuối.
• Thủ môn gây áp lực tâm lý: Những động tác đánh lừa tinh thần như của Emiliano Martínez (Argentina) tại World Cup 2022 là ví dụ điển hình.
• Kịch bản chuẩn bị trước: Các đội hàng đầu đều luyện sút 11m thường xuyên như một phần chiến lược.

Luân lưu không phải trò may rủi. Đó là nơi thể hiện trí tuệ và sự gan dạ của bóng đá đỉnh cao – điều bạn có thể cảm nhận rõ nhất khi theo dõi những trận cầu đỉnh cao được trực tiếp trên Xoilac Tivi. Kèm với đó tại đây còn có thể xem lịch thi đấu, BXH, kết quả,… chuẩn xác.

Những loạt đá luân lưu kinh điển trong lịch sử bóng đá

Lịch sử bóng đá thế giới đã chứng kiến nhiều trận đấu phải đi đến loạt sút luân lưu đầy nghẹt thở – nơi mà bản lĩnh, tinh thần thép và đôi khi cả may mắn được thử thách đến tận cùng. Một trong những trận đấu đáng nhớ nhất là chung kết World Cup 2006 giữa Ý và Pháp. Sau 120 phút hòa 1–1, hai đội bước vào luân lưu. Trên chấm 11m, người Ý thể hiện bản lĩnh lạnh lùng khi đánh bại Pháp 5–3, lên ngôi vô địch đầy cảm xúc giữa bão thông tin xoay quanh “cú húc đầu thế kỷ” của Zidane.

Cũng nói đến Champions League, không ai có thể quên trận chung kết Liverpool gặp AC Milan năm 2005, thường được gọi là “Đêm Istanbul huyền thoại”. Bị dẫn trước 0–3 sau hiệp 1 nhưng Liverpool gỡ hòa ngoạn mục 3–3 rồi giành chiến thắng 3–2 ở loạt luân lưu, viết nên một trong những màn lội ngược dòng vĩ đại nhất lịch sử bóng đá.

Chelsea cũng từng bước lên đỉnh châu Âu nhờ luân lưu trong trận chung kết Champions League 2012 trước Bayern Munich. Trên sân Allianz Arena, dưới sức ép nghẹt thở từ hàng vạn cổ động viên Đức, “The Blues” đã kiên cường kéo trận đấu đến loạt sút 11m và chiến thắng 4–3 đầy cảm xúc, với cú sút cuối cùng lạnh lùng của Didier Drogba.

Tại EURO 2020, loạt luân lưu tiếp tục gieo sầu cho người Anh ngay trên sân Wembley. Sau khi cầm hòa Italia 1–1, đội tuyển Anh thất bại 2–3 trên chấm 11m khi các cầu thủ trẻ như Rashford, Sancho và Saka lần lượt sút hỏng, khiến giấc mơ vô địch châu Âu của “Tam Sư” tan vỡ trong tiếc nuối.

Đối với người hâm mộ Việt Nam, loạt đá luân lưu đáng nhớ nhất chắc chắn là trận Việt Nam – Jordan tại Asian Cup 2019. Đoàn quân của HLV Park Hang-seo đã thi đấu quả cảm, cầm hòa 1–1 trước đối thủ mạnh đến từ Tây Á rồi thắng 4–2 ở loạt sút cân não. Hình ảnh thủ môn Đặng Văn Lâm nhảy múa ăn mừng sau pha cản phá xuất thần đã trở thành biểu tượng của niềm tự hào bóng đá Việt.

Kết luận

Luân lưu không chỉ là hình thức phân định thắng thua, mà còn là màn đấu trí căng thẳng, nơi bản lĩnh và tâm lý được thử thách đến tột cùng. Hiểu rõ luật đá luân lưu, penalty hay hiệp phụ bao nhiêu phút giúp người hâm mộ theo dõi bóng đá sâu sắc hơn. Đừng quên theo dõi những loạt luân lưu kịch tính nhất mỗi ngày tại Xoi Lac TV để không bỏ lỡ cảm xúc đỉnh cao cùng bóng đá thế giới.